Jak już wspomniałem w poprzedniej części artykułu fizjoterapia stanowi integralną część nauk medycznych, a fizjoterapeuta jest samodzielnym zawodem medycznym. W Polsce każdy aktywny zawodowo fizjoterapeuta przynależy do samorządu zawodowego, którego jednostką organizacyjną jest Krajowa Izba Fizjoterapeutów. Organizacją zrzeszającą fizjoterapeutów z całego świata jest Światowa Konfederacja Fizjoterapii (World Confederation for Physical Therapy), zarejestrowana jako organizacja charytatywna w Wielkiej Brytanii.

Fizjoterapia a COVID-19

Definicja Fizjoterapii wg WCPT to świadczenie usług wobec jednostek lub populacji osób, mających na celu rozwijanie, utrzymywanie i przywracanie im maksymalnej sprawności ruchowej i funkcjonalnej, która w obecnie trwającej pandemii jest istotnym wsparciem w walce z COVID-19. Międzynarodowe wytyczne nt. fizjoterapii pacjentów z COVID-19 prowadzonej w warunkach szpitalnych i ambulatoryjnych, opracowane przez doświadczonych specjalistów fizjoterapii oddechowej z całego świata, uzyskały akceptację wielu organizacji fizjoterapeutycznych, w tym m.in. Światowej Konfederacji Fizjoterapii (WCPT). Dokument zawiera szczegółowe informacje na temat organizacji pracy fizjoterapeutów, procesu kwalifikacji chorych z COVID-19 do fizjoterapii, metod leczenia stosowanych w tej grupie chorych oraz zasad bezpieczeństwa pracy, związanych ze stosowaniem środków ochrony indywidualnej – Wytyczne WCPT dot. fizjoterapii pacjentów z COVID-19 dostępne w języku polskim – Krajowa Izba Fizjoterapeutów.

 

Polscy fizjoterapeuci od początku walczą na pierwszej linii frontu z pandemią, wspierając pacjentów z COVID-19. „Takie momenty, gdzie pomoc fizjoterapeutów się przydaje to sytuacja, w której kończymy leczenie szpitalne i należymy do grupy ozdrowieńców. Częstymi objawami po przejściu COVID19 są: nietolerancja wysiłku fizycznego, duszność, zmęczenie przewlekłe. Antidotum na te objawy jest dobrze zaplanowana fizjoterapia. Chciałabym także podkreślić ogromną rolę fizjoterapii w procesie leczenia chorych z COVID-19. Wspomnijmy tutaj chorych, którzy przebywają na oddziałach intensywnej terapii a których właściwe ułożenie ułatwia efektywne oddychanie, dzięki temu zwiększa możliwość przeżycia. Fizjoterapeuci mogą być tymi osobami, które to układanie pacjentów wspomagają”. (dr Anna Pyszora, doradca ds. chorych na COVID-19 Krajowej Izby Fizjoterapeutów).

Fizjoterapia po przejściu COVID-19

„Spektrum zaburzeń po COVID-19 jest szerokie. Poza problemami z układem oddechowym, są to problemy z pamięcią, koncentracją, depresją, koordynacją i równowagą. Bez rehabilitacji większość pacjentów nie wróci do pełnej sprawności, aktywności zawodowej i życia społecznego” – mówi prof. Jan Szczegielniak ze Szpitala MSWiA w Głuchołazach, krajowy konsultant w dziedzinie fizjoterapii, który jest współautorem pilotażu rehabilitacji po przebytym COVID-19. Z pomocy mogą skorzystać pacjenci, którzy przebyli infekcję SARS-CoV-2 i uzyskali skierowanie od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego – może je wystawić każdy lekarz, w tym również POZ. Czas leczenia wynosi maksymalnie 21 dni. Ministerstwo Zdrowia zakłada, że pilotaż potrwa dwa lata i pokaże, jakiej pomocy wymagają osoby po COVID-19 i czy podobne oddziały powinny powstawać w całej Polsce.

Jak wygląda praca fizjoterapeutów w dobie pandemii, z pacjentami chorymi na COVID-19 i po przebyciu choroby COVID-19? O tym przekonała się szefowa – koordynator oddziału COVID-19, pani profesor dr n. med. Karolina Sieroń, jeden z wybitnych profesorów nauk medycznych, która sama została zakażona COVID-19 i stała się pacjentką na kierującym przez nią oddziale. W krytycznie ciężkim stanie trafiła na OIOM i pilnie potrzebowała osocza ozdrowieńców. Lekarzom udało się uratować jej życie. Po wybudzeniu prof. Sieroń miała trudności właściwie z każdą najprostszą czynnością. Przerastało ją nie tylko napisanie SMS, ale już samo utrzymanie telefonu w dłoni czy nawet podniesienie ręki. „[…] Gdy byłam w śpiączce odbywała się bierna fizjoterapia. Później były rozpaczliwe z mojej strony próby jakichkolwiek ćwiczeń z fizjoterapeutą jeszcze na OIOM i potem na pulmonologii. Niesamowicie dołujące było dla mnie to, że sama nie jestem w stanie nawet usiąść. A gdy już pierwszy raz zostałam spionizowana na kilka sekund, to byłam tak wykończona, jakbym przebiegła maraton”.

 

Po pięciu dniach na pulmonologii została wypisana do domu. Jedyną możliwością było przetransportowanie jej karetką na leżąco. Przez kilka tygodni spotykali się co najmniej raz dziennie na godzinę, ale gdy tylko była taka możliwość, fizjoterapeuta dr Grzegorz Onik, od 8 lat współpracujący z prof. Sieroń, przyjeżdżał dwa razy dziennie. – „Jedną z dróg była praca w obrębie ćwiczeń oddechowych, drugą ćwiczenia ukierunkowane na poprawę siły mięśniowej, bo niestety po tak długich unieruchomieniach nie ma co się czarować – będziemy mieli do czynienia z osłabieniem siły mięśniowej, a wręcz nawet z zanikami w niektórych przypadkach” – zaznacza dr Onik. – Cała reszta to były głównie ćwiczenia nastawione na poprawę chodu, na zwiększenie tolerancji wysiłku fizycznego, ćwiczenia stabilizacji centralnej.

 

Zajęcia z fizjoterapeutą to jednak nie wszystko. Prof. Sieroń nie tylko ćwiczyła podczas wspomnianych spotkań, ale dodatkowe ćwiczenia wykonywała samodzielnie w ciągu dnia. Startowała z pozycji leżącej, następnie zaczynała chodzić z balkonikiem – początkowo w asyście domowników – systematycznie zwiększając wysiłek. Podkreśla, że dla własnego dobra pacjenci po odbyciu ćwiczeń z fizjoterapeutą nie mogą zalec w łóżku na resztę dnia, ale muszą zapewniać sobie ruch. A dla osoby po takich przejściach każda praca mięśniowa jest wysiłkiem i ćwiczeniem. – „Pamiętam, jak pierwszy raz udało mi się dotrzeć do kuchni i zrobić kanapkę – byłam przeszczęśliwa. A potem wkładając talerz do zmywarki, myślałam, że go nie utrzymam”. Więcej w biuletynie KIF Głos Fizjoterapeuty, w artykule pt. „Zamiana ról”.

Rehabilitacja po COVID-19 - przydatne materiały

Z myślą o pacjentach, którzy przebyli COVID-19, na stronie Krajowej Izby Fizjoterapeutów udostępniono przydatne materiały tj.:

1) polska wersja poradnika do samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19 pt.: ”Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19”, która jest wynikiem współpracy Krajowej Izby Fizjoterapeutów (KIF) ze Światową Organizacją Zdrowia (WHO) – WHO Archives – Krajowa Izba Fizjoterapeutów.

2) filmy promujące samodzielną rehabilitację pacjentów po COVID-19 przygotowane przez KIF, we współpracy z WHO. W rolę ozdrowieńców wcielili się znani aktorzy: Katarzyna Zielińska-Jaworska i Mirosław Zbrojewicz. Poradnik w formie wideo został podzielony na trzy części: pierwszy dotyczy technik oddychania i pozycji łagodzących duszność, drugi przedstawia ćwiczenia poprawiające sprawność pacjenta, w trzecim natomiast są wskazówki, jak radzić sobie z codziennymi aktywnościami.

 

W 3. części artykułu przybliżę temat fizjoprofilaktyki (pierwszorzędowej, drugorzędowej i trzeciorzędowej) oraz edukacji, w tym roli takich krajowych stowarzyszeń jak Polskie Towarzystwo Fizjoterapii (PTF) czy Stowarzyszenie Fizjoterapia Polska w propagowaniu fizjoterapii zarówno w Polsce, jak i na świecie.

 

Opracowanie:

mgr fizjoterapii Łukasz Frącz