Fizjoprofilaktyka jest terminem, które oficjalnie funkcjonuje w obszarze polskiej kultury zdrowotnej od dnia uprawomocnienia się Ustawy o zawodzie fizjoterapeuty. Zapisano w niej, że zawód fizjoterapeuty polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, wśród których wskazano działalność fizjoprofilaktyczną. Jej zadaniem jest popularyzowanie prozdrowotnych zachowań, kształtowanie oraz podtrzymywanie sprawności i wydolności ludzi w różnym wieku. Celem nadrzędnym jest zapobieganie niepełnosprawności oraz poprawa jakości życia. Warto przytoczyć słowa Wojciecha Oczko (nadwornego lekarza królów polskich Stefana Batorego oraz Zygmunta III Wazy) „ruch może zastąpić niemal każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”.

Profilaktyka w fizjoterapii

Należy jednak pamiętać, że od przekonania o uzyskaniu korzystnych efektów zdrowotnych z uprawiania ćwiczeń, do systematycznego i przemyślanego działania praktycznego jest długa droga. Profesor n. o kult. fiz. lek. Maciej Demel, uznał, że zapobiegać jest trudniej niż leczyć. Odpowiednia profilaktyka wymaga aktualnej wiedzy o zdrowiu, prawidłowego kojarzenia przyczyny ze skutkiem, odpowiedniej wyobraźni, doświadczenia, umiejętnego wybiegania myślą w przyszłość, a także motywacji do działania, gdy nie ma takiej konieczności. Zgodnie z współczesnym, holistycznym modelem fizjoterapii tak samo ważne jest leczenie procesów chorobowych i ich następstw, jak zapobieganie im. Cechy współczesnego społeczeństwa jak starzenie się, zbyt niski poziom aktywności fizycznej i niezdrowy styl życia sprzyjają występowaniu chorób przewlekłych, co stanowi wyzwanie dla systemów opieki zdrowotnej. Promocja zdrowia, edukacja oraz fizjoprofilaktyka mogą przyczynić się do zapobiegania chorób cywilizacyjnych i obniżenia kosztów ich leczenia.

Rodzaje profilaktyki fizjoterapeutycznej

Choroba jest zazwyczaj wynikiem interakcji między uwarunkowaniami genetycznymi, czynnikami środowiskowymi oraz stylem życia, które zagrażają zdrowiu. Profilaktyka ma na celu uniknięcie choroby, zmniejszenia czynników ryzyka do bezpiecznego poziomu, aby utrzymać organizm w dobrej kondycji zdrowotnej. Fizjoprofilaktyka określa postępowanie mające na celu zapobiegania chorobom, wypadkom oraz ich skutkom, dlatego uwzględnia zarówno chore jak i zdrowe osoby. W związku z powyższym dokonano następującej klasyfikacji:

• Fizjoprofilaktyka wczesna – skierowana jest do całej populacji. Jej celem jest edukacja oraz promowanie aktywności fizycznej i ruchu jako ważne czynniki, które zmniejszają ryzyko wystąpienia choroby bądź problemów zdrowotnych

• Fizjoprofilaktyka pierwotna – skierowana jest do grup społecznych wysokiego ryzyka wystąpienia choroby. Jej zadaniem jest zapobieganie poprzez wczesną diagnostykę, a także minimalizacja czynników zwiększających ryzyko rozwoju choroby

• Fizjoprofilaktyka wtórna – jest podejmowana w momencie pojawienia się objawów choroby bądź dysfunkcji. Celem jest uzupełnienie leczenia w środki zapobiegawcze rozwojowi skutków choroby

• Fizjoprofilaktyka III fazy – podejmowana jest w przypadku osób z rozwiniętą i nieuleczalną chorobą lub dysfunkcją. Celem jest zapobieganie skutkom choroby, przeciwdziałanie jej nawrotom oraz minimalizowanie ryzyka wystąpień możliwych powikłań

Profilaktyka oraz szczepienia przeciwko COVID-19

W ramach wsparcia działań medycznych w czasie epidemii COVID-19 rozszerzono także kompetencje fizjoterapeuty, który jak już wcześniej wspominałem, jest samodzielnym zawodem medycznym. To oznacza, że fizjoterapeuci po raz pierwszy otrzymają uprawnienia do zabiegów naruszających i przerywających tkankę. Za przeszkolenie fizjoterapeutów odpowiada Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego (CMKP).

 

Podczas konferencji Prezesa Rady Ministrów, Ministra Zdrowia oraz Pełnomocnika Rządu do spraw narodowego programu szczepień, wskazano, że fizjoterapeuci będą uprawnieni nie tylko do wykonywania, ale też kwalifikowania do szczepień. Więcej informacji na stronie Krajowej Izby Fizjoterapeutów.

 

Edukacja zdrowotna w fizjoterapii

Prozdrowotna postawa, czyli świadomość oraz umiejętność dbania o zdrowie jest obowiązkiem każdego z nas. Narodowe Programy Zdrowia „mają na celu poprawę świadomości społeczeństwa na temat znaczenia prawidłowo zbilansowanej diety oraz korzyści z podejmowania regularnej aktywności fizycznej w prewencji chorób cywilizacyjnych”. Działania fizjoprofilaktyczne wymagają profesjonalnych kompetencji i odpowiedniej wiedzy medycznej, dlatego zachęcam do śledzenia sprawdzonych stowarzyszeń naukowych i zawodowych, zrzeszających specjalistów w tym temacie:

• Polskie Towarzystwo Fizjoterapii (PTF) – członek Światowej Konfederacji Fizjoterapii (WCPT) do 2019 roku, jest organizacją społeczno-naukową, od przeszło 25 lat integrującą polskich Fizjoterapeutów. Swoją działalność koncentrują przede wszystkim na rozwoju polskiej fizjoterapii jako nauki oraz na wzmacnianiu pozycji fizjoterapii wśród innych specjalizacji medycznych. Są również właścicielami międzynarodowego czasopisma naukowego „Fizjoterapia Polska” oraz wydawcami kwartalnika informacyjnego Kurier PTF.

• Stowarzyszenie Fizjoterapia Polska – organizacja zrzeszająca Fizjoterapeutów powstała, aby kreować pozytywny wizerunek polskiego Fizjoterapeuty zarówno w Polsce, jak i na arenie międzynarodowej oraz propagować najnowsze osiągnięcia współczesnej fizjoterapii. Fizjoterapii Polskiej zależy na tym, aby wiedza na temat fizjoterapii stała się powszechna, a ten samodzielny zawód medyczny cieszył się szacunkiem, na który bez wątpienia zasługuje. Waga pracy i odpowiedzialność, którą na siebie biorą Fizjoterapeuci, przywracając sprawność Pacjentom, uzasadniają ten postulat.

 

W czwartej części artykułu wyjaśnię na czym polega diagnostyka funkcjonalna i strukturalna (zaburzenia w ruchu i tkance).

 

Opracowanie:

mgr fizjoterapii Łukasz Frącz