Terminem "nietrzymania moczu" określa się stan niekontrolowanego wyciekania moczu, powodujący trudności zarówno w utrzymaniu higieny, jak i w funkcjonowaniu społecznym jednostki.

Szacuje się że w Polsce cierpi na to schorzenie co najmniej 3 miliony kobiet.

Przyczyny nietrzymania moczu

Wśród głównych przyczyn występowania tego schorzenia wyróżnia się przyczyny urologiczne (zaburzenia czynności dolnych dróg moczowych, zakażenia układu moczowego, powiększenie gruczołu krokowego, urazy i operacje dolnych dróg moczowych), ginekologiczne (osłabienie mięśni dna miednicy, obniżenie narządów miednicy małej, zanikowe zapalenie cewki pochwy, operacje ginekologiczne i położnicze) oraz neurologiczne ( urazy głowy i rdzenia kręgowego, udary mózgu, guzy mózgu, choroba Parkinsona, wady wrodzone układu nerwowego, mózgowe porażenie dziecięce, polineuropatie, choroby demielinizacyjne np. Stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera).

Do mniej bezpośrednich czynników występowania tego problemu należą choroby przewlekłe i zmiany ogólnoustrojowe (cukrzyca, alkoholizm, nowotwory, depresja, demencja, zaparcia, otyłość).

Nietrzymanie moczu jest odbiciem zaburzeń wzajemnego oddziaływania między ciśnieniem w pęcherzu moczowym a ciśnieniem w cewce moczowej.

Wyróżnić można zjawisko samoistnego wysiłkowego nietrzymania moczu u pacjentów. Następuje ono w chwili nagłego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej (kichanie, kaszel, śmiech, schylanie się, dźwiganie ciężarów itp.) Szacuje się, że występuje u 50-70% pacjentów, dotyczy głównie młodszych kobiet. Bezpośrednią przyczyną często jest osłabienie mięśni dna miednicy wynikające z przebytego porodu, obniżenia narządów miednicy małej, operacji dokonanych w tej okolicy, urazu lub zaburzeń hormonalnych (niedobór estrogenów).

Nietrzymanie moczu przez pacjentów może być również spowodowane niestabilnością mięśnia wypieracza. Jego hiperaktywnością lub niestabilnością. Występujące tu mimowolne skurcze pęcherza mogą być objawem uszkodzenia układu nerwowego. Do podstawowych objawów tego typu należy nagła niepowstrzymana potrzeba oddania moczu, w tym moczenie nocne. Występuje u 20-40% pacjentów,głównie u kobiet po menopauzie.

Zobacz: Zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego

Rodzaje nietrzymania moczu

Do głównych rodzajów nietrzymania moczu można również zaliczyć jego czynnościową niewydolność, w której nie występują zmiany patologiczne dolnego odcinka dróg moczowych, zachowany jest prawidłowy mechanizm mikcji, lecz dotarcie do toalety utrudniają fizyczne lub psychiczne przeszkody np: niesprawne poruszanie się, zaburzenia funkcji poznawczych, depresja, wrogi stosunek do opiekunów.

W zależności od rodzaju nietrzymania moczu występującego u danego pacjenta, należy przeprowadzić odpowiednią fizjoterapię, która w połączeniu z farmakoterapią powinna przynieść odpowiedni skutek. Należy jednak pamiętać, że niezbędna do pełnego efektu jest zmiana trybu życia pacjenta.

Leczenie nietrzymania moczu

Powinien on zadbać m.in o utrzymanie odpowiedniej masy ciała: otyłość powoduje osłabienie mm. dna miednicy co prowadzi do obniżenia jej narządów, unikać zaparć bowiem zalegające masy kałowe uciskają na pęcherz moczowy i cewkę moczową, jak również zaprzestać palenia papierosów w celu eliminacji kaszlu.

Do skutecznej fizjoterapii w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu zalicza się ćwiczenia mięśni dna miednicy tzw. Kegla, które mają na celu wzmocnienie mięśni dna miednicy. Trening ten polega na świadomym napinaniu i rozluźnianiu odpowiednich mięśni. Aby na początku nie uruchamiać tłoczni brzusznej wykonujemy ćwiczenia na siedząco, z lekkim pochyleniem tułowia ku przodowi, podczas wydechu. Trzeba wyeliminować działanie mm. brzucha, pośladkowych, przywodzicieli. Podczas wydechu należy napiąć cewkę moczową na ok 5 s i rozluźnić, codziennie po kilka razy w ciągu godziny. Poprawę uzyskuje się po 4-8 tyg systematycznych ćwiczeń. Następnie utrudnia się trening przez włączenie mm. brzucha i innych.

Przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu jak i w przypadku niestabilności mięśnia wypieracza można również przeprowadzić trening pęcherza, który polega na oddawaniu moczu o ustalonych porach, a nie w razie potrzeb. Ćwiczenia pęcherza prowadzą do przywrócenia korowej kontroli nad funkcja pęcherza. W początkowym okresie pacjent wychodzi do toalety co 30 min, zwiększając odstęp stopniowo co 15 min do 3 godzin.

W terapii nietrzymania moczu, spośród zabiegów fizykoterapeutycznych, wykorzystywana jest elektrostymulacja, która ma na celu wywołanie skurczu mięśni i powoduje ich wzmocnienie. Jednocześnie pozwala pacjentowi zrozumieć, które mięśnie powinny być uruchamiane. Wpływa korzystnie na ukrwienie i przewodnictwo nerwowe i wywiera efekt przeciwbólowy na okolice miednicy ( np. bolesne blizny).

Zobacz także: Czym jest terapia manualna?

Problem nietrzymania moczu jest bardzo powszechny, a jego terapia jest uzależniona głównie od rodzaju nietrzymania moczu. Należy jednak pamiętać, iż jest to dla wielu pacjentów wstydliwy temat i chęć poznania i nauczenia się ćwiczeń zależy w dużej mierze od terapeuty. Jego zadaniem powinno być również uświadomienie pacjenta o podjęciu profilaktycznych kroków mających na celu obniżenie ryzyka występowania bądź pogłębiania problemu nietrzymania moczu.

Opracowanie: Fizjoterapeuta Anna Karpińska