Ciąża jest stanem fizjologicznym dla kobiety. W jej trakcie w organizmie zachodzą liczne zmiany – nie tylko hormonalne, ale także anatomiczne i czynnościowe. Mogą być one przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości. Jedną z nich jest ból pleców. W ciąży zgłasza go nawet 62–70% kobiet. Jest to więc problem powszechny. Nie oznacza to jednak, że ciąża musi boleć. Ciężarnym może pomóc fizjoterapeuta, stosując bezpieczne metody łagodzące dolegliwości bólowe.

Ból pleców w ciąży jest przyczyną pogorszenia się jakości życia i ma negatywny wpływ na codzienną aktywność. Część badaczy wskazuje także, że przyczynia się do zwiększenia ryzyka lęku i depresji poporodowej. Ze względu na niesprawność, aż 60% ciężarnych z bólem kręgosłupa przebywa na zwolnieniu lekarskim.

Ból kręgosłupa w ciąży

Ból pleców w ciąży najczęściej dotyczy odcinka lędźwiowo-krzyżowego. Dolegliwości mogą pojawić się już na samym początku ciąży. Jednak największe nasilenie objawów obserwuje się w III trymestrze. Zdarza się, że ból kręgosłupa utrzymuje się jeszcze przez kilka lat po porodzie, co znacznie pogarsza aktywność kobiety i obniża jakość życia.

Ból kręgosłupa w ciąży jest związany ze zmianami zachodzącymi w organizmie kobiety, które mają stworzyć odpowiednie warunki dla rozwijającego się płodu oraz sprawnego przebiegu porodu. Etiologia jest wielowymiarowa i obejmuje kilka czynników. Należą do nich:

• przyrost masy ciała – dodatkowe kilogramy stanowią obciążenie dla kręgosłupa;
• powiększająca się macica – zmienia się położenie miednicy (przodopochylenie) i dochodzi do przykurczów zgięciowych stawów biodrowych;
• zmiana poziomu hormonów (progesteronu, estrogenu, relaksyny) – więzadła i mięśnie ulegają osłabieniu i rozciągnięciu;
• przesunięcie środka ciężkości – przesuwa się on do przodu i w dół, co wymusza pogłębienie lordozy lędźwiowej, w celu jego zbilansowania ciężarna odchyla górną część tułowia do tyłu;
• pogłębienie kifozy piersiowej – poprzez powiększające się piersi.

Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że ból pleców w ciąży nie jest stanem normalnym i wymaga podjęcia odpowiednich działań. Istnieje skuteczna fizjoterapia dla ciężarnych obejmująca metody bezpieczne i skuteczne, co potwierdzają liczne badania i przeglądy naukowe z ostatnich lat.

Leczenie bólu pleców w ciąży

Ciężarna, której dokucza ból pleców, może szukać pomocy u fizjoterapeuty.

Przed wizytą u fizjoterapeuty ważnym jest, aby lekarz ginekolog prowadzący ciążę wystawił pisemne zaświadczenie o braku przeciwskazań do zabiegów fizjoterapeutycznych.

Fizjoterapia przy bólu pleców w ciąży jest dostosowana indywidualnie do każdego przypadku.

Podczas szczegółowego wywiadu i diagnostyki funkcjonalnej pod uwagę zawsze brane są zarówno umiejscowienie i stopień nasilenia dolegliwości bólowych, jak również stan funkcjonalny, zdrowia i dotychczasowy przebieg ciąży.

Fizjoterapia na ból pleców w ciąży może obejmować:

Masaż leczniczy u ciężarnych

Masaż leczniczy na ból pleców w ciąży jest przeprowadzany na każdym odcinku kręgosłupa. Fizjoterapeuta wszystkie techniki masażu wykonuje z umiarkowaną intensywnością. Pacjentka znajduje się w pozycji leżącej na boku, co wpływa na komfort i bezpieczeństwo zabiegu. Celem masażu jest złagodzenie dolegliwości bólowych, a także zmniejszenie napięcia i stresu oraz poprawa mobilności miednicy, co jest elementem przygotowania do porodu.

Z badań przeprowadzonych w Polsce, które zostały opublikowane w 2020 roku w czasopiśmie Sztuka Leczenia, wynika, że cykl zabiegów wpłynął pozytywnie na zmniejszenie dolegliwości bólowych dolnego odcinka kręgosłupa. Liczba kobiet odczuwających ból każdego dnia zmniejszyła się do 15% (przed rozpoczęciem badań deklarowało to 70% z nich). Masaż wpłynął także na ruchomość kręgosłupa i jego stan funkcjonalny.

W ramach prowadzonych badań przeprowadzono masaż okolicy lędźwiowo-krzyżowej wykonywany przez fizjoterapeutę 2–4 razy w tygodniu. Każdy zabieg trwał 15–25 minut – w zależności od samopoczucia kobiety. Ocenie podlegał stan Pacjentek po serii 10 zabiegów.

Terapia manualna

W redukcji objawów bólu pleców u ciężarnych sprawdzi się także terapia manualna. Techniki wchodzące w jej zakres działają relaksująco, wpływają na przewodnictwo nerwowe oraz zmniejszają nadmierne napięcie mięśniowe. Z badań i metaanaliz wynika, że terapia manualna wpływa pozytywnie na zmniejszenie nasilenia dolegliwości bólowych.

Kinesiotaping w ciąży

Metodą na ból pleców w ciąży może być również kinesiotaping. To ​nieinwazyjna technika terapeutyczna opracowana przez dr Kenzo Kase. Na skórę Pacjentki naklejany jest elastyczny plaster, który wspiera mięśnie, ale nie ogranicza ich ruchomości. Ponadto stymuluje mechanoreceptory skóry.

Z badań i metaanaliz przeprowadzonych w ostatnich latach wynika, że kinesiotaping zmniejsza ból krzyża u ciężarnych i związaną z nim niepełnosprawność. Dodatkowo efekty utrzymują się nawet po usunięciu plastra. Mechanizmy kinesiotapingu, które sprzyjają łagodzeniu dolegliwości, obejmują:

• poprawę stabilności dolnej części pleców;
• zwiększenie propriocepcji;
• poprawę krążenia krwi;
• wytwarzanie ciągłych nerwowych bodźców czuciowych do receptorów skóry, tym samym względnie hamując bodźce czuciowe bólu.

Ćwiczenia na ból kręgosłupa w ciąży

Ważna jest również aktywność fizyczna w ciąży. Może ona zapobiegać bólowi kręgosłupa, a także przyczynić się do złagodzenia nieprzyjemnych objawów. Badania wykazują, że ćwiczenia przynoszą efekt istotny statystycznie.

Na ból kręgosłupa w ciąży mogą sprawdzić się:

• ćwiczenia rozciągające i zwiększające siłę mięśni,
• ćwiczenia aerobowe,
• progresywne ćwiczenia rozluźniające mięśnie,
• ćwiczenia w wodzie.

Ćwiczenia na ból kręgosłupa w ciąży powinny być indywidualnie dopasowane do każdej kobiety oraz prowadzone po okiem fizjoterapeuty. Ważne jest, aby ciężarne kontynuowały aktywność fizyczną również samodzielnie w domu.

Ból pleców w ciąży – czynniki ryzyka

Ból pleców nie występuje u każdej ciężarnej. Wyodrębniono czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości. Są one w większości związane ze stylem życia.

Czynniki ryzyka bólu pleców w ciąży to:

• ograniczenie aktywności fizycznej i brak regularnego wysiłku fizycznego jeszcze przed ciążą;
• wykonywanie pracy zbyt wyczerpującej fizycznie;
• zbyt duży przyrost masy ciała w ciąży;
• dodatkowe obciążenia kręgosłupa (m.in. zbyt długie pozostawanie w pozycji siedzącej, nieprawidłowe podnoszenie przedmiotów, noszenie zbyt ciężkich przedmiotów).

Ryzyko bólu kręgosłupa wzrasta również u tych kobiet, które cierpiały na ból krzyża w poprzednich ciążach.

Ważne jest, aby czynniki ryzyka bólu pleców zostały ograniczone lub całkowicie wyeliminowane jeszcze przed ciążą. Zalecana jest normalizacja masy ciała poprzez odpowiednią dietę i regularną aktywność fizyczną, ćwiczenia wzmacniające mięśnie oraz zadbanie o ergonomię pracy i dnia codziennego.

Źródła:

1. I. Koukoulithras i in., The Effectiveness of Non-Pharmaceutical Interventions Upon Pregnancy-Related Low Back Pain: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7934802/ (dostęp: 07.10.2022).

2. T. Aalishahi i in., The Effects of Kinesio Tape on Low Back Pain and Disability in Pregnant Women, 2022, https://europepmc.org/article/MED/35280198 dostęp: 07.10.2022).

3. X. Xue i in., Effect of Kinesio taping on Pregnancy-related low back pain: A protocol for systematic review and meta-analysis, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8775207/ (dostęp: 07.10.2022).

4. A. Cichoń, J. Jaworek, Porównanie wpływu masażu klasycznego i ćwiczeń w wodzie na stan funkcjonalny i subiektywne dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet w ciąży, “Sztuka Leczenia” 2020, nr 1, s. 27-38.

5. W-C. Chang i in., Decreased Risk of Low Back Pain During Pregnancy Associated With the Use of Orthopedic Manual Therapy: A Nested Case-Control Study, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9260507/ (dostęp: 07.10.2022).

6. L.B. Maia i in., Effectiveness of conservative therapy on pain, disability and quality of life for low back pain in pregnancy: A systematic review of randomized controlled trials, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8721079/ (dostęp: 07.10.2022).

7. S.M. Mueller, M. Grunwald, Effects, Side Effects and Contraindications of Relaxation Massage during Pregnancy: A Systematic Review of Randomized Controlled Trials, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8396946/ (dostęp: 07.10.2022).