W swojej praktyce fizjoterapeuci często spotykają się z bólem szyjnego odcinka kręgosłupa. Zmagają się z nim osoby w każdym wieku – jednak dane wskazują, że większość przypadków dotyczy osób w przedziale 45– 49 lat dla kobiet i 50– 54 lata dla mężczyzn. Ustalenie przyczyny i dopasowanie odpowiedniej terapii jest kluczowe, aby skutecznie pomóc Pacjentowi. W artykule omawiamy, jak wygląda fizjoterapia w dolegliwościach bólowych odcinka szyjnego kręgosłupa.

Ból w odcinku szyjnym kręgosłupa jest często występującym schorzeniem układu mięśniowo-szkieletowego. Na podstawie dostępnych danych częstość jego występowania w populacji ogólnej została oceniona na 20%. Natomiast w ciągu całego życia doświadcza go 70% ludzi (a według niektórych danych 80%). Ból szyi jest uznawany za poważny problem zdrowia publicznego. Dla wielu osób wiąże się z niepełnosprawnością, ograniczeniem codziennej aktywności, koniecznością przerwania pracy zawodowej oraz obniżeniem jakości życia.

Ból szyi – definicja

Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu na podstawie przeprowadzonych badań zdefiniowało anatomiczny obszar występowania bólu lub sztywności w obrębie szyi. Jest to struktura usytuowana “ poniżej kresy karkowej powyżej poziomu wyznaczonego przez linię poprzeczną biegnącą przez pierwszy wyrostek kolczysty kręgosłupa piersiowego i bocznie przez płaszczyznę strzałkową przylegającą do bocznej powierzchni szyi”.

W 2008 roku stworzono także 4-stopniową klasyfikację bólu szyi. Zajmowała się tym Grupa Zadaniowa ds. bólu szyi (Task Force on Neck Pain). Obowiązuje ona do dziś i przedstawia się następująco:

• stopień I – ból szyi bez oznak poważnych patologii i z niewielkim wpływem na codzienną aktywność;
• stopień II – ból szyi bez oznak poważnej patologii ze znacznym wpływem na codzienną aktywność;
• stopień III – ból szyi bez oznak poważnej patologii strukturalnej, jednak obecne są objawy neurologiczne;
• stopień IV – ból szyi z oznakami poważnej patologii strukturalnej.

Często w pierwszej kolejności Pacjenci z bólem odcinka szyjnego kręgosłupa trafiają do gabinetu fizjoterapeutycznego. Dlatego to na fizjoterapeucie spoczywa odpowiedzialność za przeprowadzenie rzetelnej diagnostyki.

Diagnostyka przyczyny bólu szyi

Diagnostyka fizjoterapeutyczna w bólu szyjnego odcinka kręgosłupa opiera się na zebraniu szczegółowego wywiadu i badaniu fizykalnym. W razie potrzeby Pacjent jest kierowany na badania obrazowe (RTG, MRI). Cały proces ma na celu nie tylko postawienie prawidłowej diagnozy, ale także rokowania i/lub przypisania Pacjenta do grupy podwyższonego ryzyka. Konieczne jest też wyeliminowanie poważnych patologii i tzw. czerwonych flag. Są one przeciwwskazaniem do podjęcia fizjoterapii przy bólu kręgosłupa w odcinku szyjnym w tym momencie.

Fizjoterapia przy bólu szyi

Fizjoterapia przy bólu szyjnego odcinka kręgosłupa ma na celu złagodzenie dolegliwości bólowych, normalizację napięcia spoczynkowego poszczególnych grup mięśniowych, powstrzymanie procesów zanikowych i przywrócenie prawidłowych wzorców ruchowych. Fizjoterapeuta ma do dyspozycji kilka metod leczniczych. Większość wytycznych wskazuje na korzyści płynące z terapii manualnej i ćwiczeń .

Mobilizacja i manipulacja

Mobilizacja i manipulacja to techniki zaliczane do terapii manualnej. Ich celem jest poprawa ruchomości stawów kręgosłupa, a tym samym przywrócenie naturalnego zakresu ruchu. Obie z nich mają dobrze udokumentowaną skuteczność w leczeniu dolegliwości bólowych, na co wskazują metaanalizy opublikowane na przestrzeni ostatniego roku. Manipulacja i mobilizacja są rzadko stosowane samodzielnie. Raczej łączy się je z ćwiczeniami, co ma swoje uzasadnienie w wielu obserwacjach naukowych.

Szczególną uwagę zwraca fakt, że w niektórych przypadkach bólu szyi lepsze korzyści przynoszą manipulacje i mobilizacje odcinka piersiowego kręgosłupa. Jest to związane z tym, że ograniczenie ruchomości jego górnych kręgów może skutkować dolegliwościami ze strony odcinka szyjnego.

Masaż leczniczy kręgosłupa

Jest to najstarszy sposób leczenia bólu pochodzenia mięśniowo-szkieletowego. Fizjoterapeuta mobilizuje i manipuluje tkankami miękkimi poprzez swój dotyk o różnym charakterze (m.in. rozcieranie, głaskanie), natężeniu i głębokości. Analizowane badania wskazują, że technika ta przynosi korzyści w łagodzeniu dolegliwości bólowych szyjnego odcinka kręgosłupa w porównaniu z placebo.

Ćwiczenia na ból szyi

Zakres ćwiczeń przy bólu kręgosłupa szyjnego jest bardzo szeroki. Dostępne badania z ostatniego roku wskazują, że w grupie osób leczonych kinezyterapią odnotowuje się lepsze efekty niż w grupach placebo. Szczególnie dobre wyniki obserwuje się przy połączeniu ćwiczeń z terapią manualną.

Duże znaczenie w terapii bólu szyi przypisuje się ćwiczeniom wytrzymałościowym, siłowym, stabilizującym i rozciągającym. Warto kłaść nacisk również na trening ogólnousprawniający.

Suche igłowanie punktów spustowych

Suche igłowanie stymuluje mięśnie, powięź i tkankę łączną, co znalazło swoje zastosowanie w leczeniu dolegliwości bólowych ze strony układu mięśniowo-szkieletowego. Skuteczność tej metody przy bólu odcinka szyjnego jest oceniana dobrze w krótkim i średnim okresie. Z części przeprowadzonych analiz wypływa wniosek, że suche igłowanie wypada podobnie do terapii manualnej punktów spustowych, co rozszerza możliwości terapii fizjoterapeutycznej.

Edukacja i fizjoprofilaktyka

W wielu publikacjach dotyczących terapii bólu szyi podkreślana jest istotna rola edukacji Pacjenta w przebiegu procesu fizjoterapeutycznego. Nacisk powinien być kładziony na:

• uświadomienie Pacjentowi przyczyn bólu i jego znaczenia,
• dostarczenie informacji na temat rokowania,
• korzyści z pozostania aktywnym,
• samoopiekę,
• naukę ćwiczeń do samodzielnego wykonywania w domu,
• systematyczność w wykonywaniu ćwiczeń i ciągłość terapii,
• codzienne nawyki i ergonomię postawy .

Istnieje wiele ćwiczeń na ból szyi, które po instruktażu mogą być wykonywane przez Pacjenta samodzielnie w domu w ramach terapii lub profilaktyki.

Zaburzenia w obrębie odcinka szyjnego kręgosłupa są częstą przyczyną odkręgosłupowych bólów głowy. Do naszego gabinetu regularnie zgłaszają się Pacjenci z tą dolegliwością. Szerzej ich przyczyny, objawy, a także metody fizjoterapii łagodzące ból opisujemy w artykule: “Odkręgosłupowe bóle głowy i szyi” .

Źródła

1. S. Kazeminasab i in., Neck pain: global epidemiology, trends and risk factors , 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8725362/ (dostęp 20.04.2022).
2. M.J. Navarro-Santana i in., Dry Needling Versus Trigger Point Injection for Neck Pain Symptoms Associated with Myofascial Trigger Points: A Systematic Review and Meta-Analysis , 2022 https://academic.oup.com/painmedicine/article/23/3/515/6296615?login=true (dostęp 20.04.2022).
3. S. Sbardella i in., Muscle Energy Technique in the Rehabilitative Treatment for Acute and Chronic Non-Specific Neck Pain: A Systematic Review , 2021 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8234422/ (dostęp 20.04.2022).
4. J. Lew, J. Kim, P. Nair, Comparison of dry needling and trigger point manual therapy in patients with neck and upper back myofascial pain syndrome: a systematic review and meta-analysis , 2020 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8183542/ (dostęp 20.04.2022).
5. A.P. Verhagen, Physiotherapy management of neck pain , 2021 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1836955320301417?via%3Dihub#bib44 (dostęp 20.04.2022).