Ból odcinka piersiowego kręgosłupa – podobnie, jak ból w innych częściach pleców – może prowadzić do pogorszenia jakości życia, utrudniać codzienną aktywność, a tym samym prowadzić do niepełnosprawności. Dlatego pojawienie się dolegliwości bólowych nigdy nie powinno być bagatelizowane. Dobrze jest omówić problem z fizjoterapeutą, który na podstawie rzetelnie przeprowadzonej diagnostyki, dopasuje indywidualną terapię. W artykule omawiamy, jak wygląda fizjoterapia przy bólu odcinka piersiowego kręgosłupa.

Szacuje się, że ból odcinka piersiowego kręgosłupa dotyczy nawet 35% ogólnej populacji dorosłych. Jednocześnie nawet 55% pracujących osób może doświadczać dolegliwości bólowych w tej części pleców. Objawy częściej występują u kobiet niż u mężczyzn.

Odcinek piersiowy kręgosłupa

Odcinek piersiowy kręgosłupa jest sztywną strukturą. Zakres ruchomości w jego obrębie wynosi 30–40° zgięcia, 20–25° wyprostu oraz 30° rotacji po obu stronach. Fragment ten jest fizjologicznie wygięty do tyłu. Jest to kifoza piersiowa. Dzięki niej możliwe jest utrzymanie w odpowiedniej pozycji ciała i głowy.

Odcinek piersiowy kręgosłupa składa się z 12 kręgów. Każdy z nich jest połączony z żebrami przy pomocy stawów, które umożliwiają wykonywanie ruchów w czasie oddychania. Struktury te wraz z mostkiem tworzą klatkę piersiową stanowiącą ochronę dla narządów wewnętrznych – zwłaszcza płuc i serca.

Wyróżnia się część górną, środkową i dolną odcinka piersiowego kręgosłupa. Pierwsza z nich stanowi przejście między odcinkiem szyjnym a piersiowym i porusza się wraz z nią – jednocześnie charakteryzuje się podobną mechaniką. Część środkowa jest najbardziej sztywna. Dolny fragment stanowi przejście do odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Wykazuje też największą ruchomość ze względu na połączenie z żebrami wolnymi (nie są one połączone z mostkiem).

Chociaż odcinek piersiowy kręgosłupa jest nieruchomy, nie pozostaje wolny od dolegliwości bólowych. Są one spowodowane nie tylko obciążeniem układu mięśniowo-szkieletowego, ale też poważnymi schorzeniami w jego obrębie. Warto też zdawać sobie sprawę, że ból pleców w odcinku piersiowym może mieć swoją przyczynę w chorobach narządów wewnętrznych (jest to tzw. ból rzutowany).

Ból w odcinku piersiowym kręgosłupa – przyczyny

Przyczyny bólu kręgosłupa w odcinku piersiowym często są związane z zaburzeniami tkanek miękkich i stawów. Jest to przeciążenie spowodowane nieodpowiednią postawą ciała lub pozostawaniem przez długi czas w jednej pozycji – z pochyleniem do przodu. Ryzyko wystąpienia nieprzyjemnych dolegliwości zwiększają otyłość i siedzący tryb życia.

Inne przyczyny bólu w odcinku piersiowym kręgosłupa to:

• zwyrodnienie krążka międzykręgowego,
• przepuklina krążka międzykręgowego,
• zmiany w przebiegu osteoporozy,
• zmiany zapalne,
• urazy mechaniczne,
• wady postawy i wady wrodzone kręgosłupa,
• zablokowanie stawu.

Ból odcinka piersiowego kręgosłupa może pochodzić ze stawów lub krążków międzykręgowych dolnych segmentów odcinka szyjnego.

Terapia bólu w odcinku piersiowym kręgosłupa

Nad bólem odcinka piersiowego kręgosłupa nie prowadzi się tak wielu badań, jak nad pozostałymi odcinkami. Brakuje też ocen wiarygodności wybranych metod terapeutycznych. Dlatego bardzo ważna jest rzetelna diagnostyka przeprowadzona przez fizjoterapeutę oraz wykluczenie czerwonych flag i schorzeń ogólnoustrojowych, które objawiają się, jako dolegliwości bólowe w odcinku piersiowym kręgosłupa.

Nie wszystkie metody fizjoterapeutyczne mogą być wykorzystane przy konkretnych schorzeniach – np. przeciwwskazaniem do niektórych technik jest osteoporoza. Jednocześnie trzeba podkreślić, że terapia bólu odcinka piersiowego kręgosłupa zawsze jest złożona i obejmuje kilka metod jednocześnie.

Fizjoterapia przy bólu w odcinku piersiowym kręgosłupa ma na celu zmniejszenie dolegliwości i zapobieganie ich ponownemu wystąpieniu poprzez:

• normalizację napięcia spoczynkowego mięśni i powięzi,
• reedukację wzorców ruchowych,
• poprawę zakresu ruchu,
• poprawę postawy ciała.

W terapii bólu odcinka piersiowego kręgosłupa mogą zostać zastosowane:

Terapia manualna

Terapia manualna jest jedną z najczęściej stosowanych metod przez fizjoterapeutów. W jej trakcie tkanki otrzymują nacisk o odpowiednim natężeniu, co powoduje neurofizjologiczne reakcje układu nerwowego. Badania wykazują wyraźny wpływ terapii manualnej na zmniejszenie intensywności bólu oraz poprawę ruchomości, co z kolei umożliwia codzienne funkcjonowanie.

Szczególnie dobrze w zaburzeniach ze strony piersiowego odcinka kręgosłupa sprawdzają się manipulacja i mobilizacja. Dzięki nim zostaje uzyskana poprawa zakresu ruchu w stawach łączących kręgi z żebrami. Analizowane w badaniach przypadki kliniczne wskazują, że techniki te obniżają wrażliwość uciskową mięśnia prostownika grzbietu, co z kolei poprawia ruchomość całej klatki piersiowej.

Powszechnie stosowane jest także suche igłowanie. Metoda ta polega na wprowadzeniu cienkiej igły w tkanki podskórne, co wywołuje miejscowe reakcje skurczowe. Badania wykazują, że jest to terapia skuteczna w bólu górnej części kręgosłupa. Dzięki niej następuje złagodzenie bólu i poprawa funkcjonalności układu mięśniowo-szkieletowego - szczególnie w krótkim i średnim okresie. Brakuje jednak przeglądów, które porównują jej skuteczność z innymi metodami.

Masaż leczniczy

Przy bólu odcinka piersiowego kręgosłupa fizjoterapeuta może zastosować także masaż leczniczy. Ma on wielowymiarowe oddziaływanie na organizm. W jego trakcie dochodzi do podrażnienia mechanoreceptorów, co skutkuje zmodyfikowaniem napięcia spoczynkowego mięśni. Ruchy wykonywane przez terapeutę mają wpływ na naczynia krwionośne i chłonne, co z kolei ma znaczenie dla dystrybucji krwi i chłonki do tkanek miękkich. Nie można też zapomnieć o tym, że masaż powoduje zmiany strukturalne w tkankach, co zapobiega procesom zanikowym. Masaż może być wykonywany z pozycji na boku lub siedzącej.

Ćwiczenia na ból kręgosłupa piersiowego

Istotnym elementem terapii bólu kręgosłupa piersiowego jest kinezyterapia, czyli zestaw indywidualnie dopasowanych ćwiczeń, które poprawiają zakres ruchu i postawę ciała, a także rozluźniają poszczególne grupy mięśni. Ważne są też ćwiczenia ogólnorozwojowe. Podczas gimnastyki można wykorzystywać taśmy oraz wałki z pianki poliuretanowej.

Ćwiczenia na ból kręgosłupa piersiowego mają istotne znaczenie w łagodzeniu dolegliwości, jednak trzeba pamiętać, że skuteczność wykazują, gdy są połączone z innymi metodami fizjoterapeutycznymi – zwłaszcza terapią manualną. W badaniach zaobserwowano też, że Pacjenci, którzy ćwiczą osiągają lepsze efekty od osób niepodejmujących aktywności fizycznej w ramach terapii.

Autoterapia

Liczne badania wskazują, że nie ma skutecznego procesu terapii bólu odcinka piersiowego kręgosłupa bez autoterapii. Efekty mogą zostać osiągnięte tylko dzięki współpracy Pacjenta z fizjoterapeutą, która opiera się na samodzielnym i regularnym powtarzaniu niektórych metod fizjoterapeutycznych. Dlatego terapeuta powinien kłaść duży nacisk na edukację – nie tylko naukę ćwiczeń, ale też ich znaczenie w leczeniu i profilaktyce.

Ponadto Pacjent musi wiedzieć, jak ważne jest pozostanie aktywnym, jaką postawę ciała utrzymywać, jak podnosić ciężkie przedmioty, jak siedzieć przy biurku, a także co jest niezdrowe dla kręgosłupa.

Źródła:

1. M. Pasquier i in., Factors Associated With Clinical Responses to Spinal Manipulation in Patients With Non-specific Thoracic Back Pain: A Prospective Cohort Study, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8915706/ (dostęp 03.06.2022).
2. K.A. Olson, Terapia manualna kręgosłupa, (red.) M. Kuszewski, Wydawnictwo Edra Urban & Partners, Wrocław 2016.
3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i European Rural and Isolated Practitioners Association dotyczące stosowania prostych form fizjoterapii w formie masażu i automasażu w Podstawowej Opiece Zdrowotnej, zatwierdzone przez Polskie Stowarzyszenie Specjalistów Fizjoterapii, 2019, https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/rekomendacje_masaz-automasaz-2018.pdf (dostęp 03.06.2022).
4. J. Lew, J. Kim, P. Nair, Comparison of dry needling and trigger point manual therapy in patients with neck and upper back myofascial pain syndrome: a systematic review and meta-analysis, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8183542/ (dostęp 03.06.2022).
5. R. Fortun-Rabadan i in., Workplace physiotherapy for musculoskeletal pain-relief in office workers: A pilot study, 2021, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8057194/ (dostęp 03.06.2022).
6. B. Haleema, H. Riaz, Effects of thoracic spine manipulation on pressure pain sensitivity of rhomboid muscle active trigger points: A randomized controlled trial, 2021, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34410234/ (dostęp 03.06.2022).