Ból krzyża jest częstym objawem. Występuje u osób w różnym wieku i różnym statusie społeczno-ekonomicznym. Jest to jedna z głównych przyczyn pogorszenia jakości życia i utraty sprawności. Dolegliwości przybierają różne nasilenie – od łagodnego do ciężkiego. Ulgę mogą przynieść odpowiednio dopasowane metody fizjoterapeutyczne. Dowiedz się, jak wygląda leczenie bólu krzyża.

Szacuje się, że ból krzyża w ciągu całego życia występuje przynajmniej raz nawet u 84% populacji. Liczba przypadków stale rośnie, co jest związane ze wzrostem średniej długości życia, a także z postępującą epidemią otyłości. Zaobserwowano, że jest to częstsza przyczyna rezygnacji z pracy zawodowej, niż cukrzyca, choroby układu oddechowego, choroby układu krążenia, astma i nowotwory.

Ból krzyża

Ból krzyża jest definiowany jako dolegliwości bólowe zlokalizowane lub wywodzące się z dolnego odcinka kręgosłupa. Mogą one promieniować do pośladków oraz jednej lub obu kończyn dolnych.

Bóle krzyża dzieli się na:

• swoiste – przyczyną są zmiany chorobowe lub uraz,
• nieswoiste – nie występują żadne zmiany poza zmianami zwyrodnieniowymi.

Nieswoiste bóle krzyża mogą pochodzić ze struktur kostnych, stawowych i więzadłowych, a także mięśni i nerwów. Mogą mieć też podłoże psychogenne. Swoiste bóle krzyża są traktowane jako objaw dla danej przyczyny, a działania terapeutyczne skupiają się na jej usunięciu.

Przyczyny bólu krzyża

Możliwe przyczyny bólu krzyża to:

• zapalenie lub zwyrodnienie stawów międzykręgowych i krzyżowo-biodrowych,
• zwyrodnienie krążka międzykręgowego,
• choroby reumatyczne,
• zmiany pourazowe,
• zmiany nowotworowe,
• choroby krążka międzykręgowego,
• kręgozmyk lub stenoza,
• przeciążenie mięśni.

Przyczyną bólu krzyża mogą być także zmiany chorobowe pochodzące z innych struktur. Wówczas jest to tzw. ból rzutowany.

Przy nieswoistych bólach krzyża nie udaje się ustalić konkretnej przyczyny. Dolegliwości uznawane są za objaw zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Z tego powodu jest on traktowany jako oddzielna jednostka chorobowa, a jego ustąpienie jest równoznaczne z wyleczeniem.

Ból krzyża stwarza problemy diagnostyczne. Rzadko możliwe jest zidentyfikowanie jego konkretnej przyczyny. W czasie pierwszego badania udaje się to zaledwie u około 10% przypadków.

Przewlekły ból krzyża

Przewlekły ból krzyża oznacza dolegliwości bólowe utrzymujące się powyżej 12 tygodni. Częstość jego występowania w ciągu życia szacuje się na 23%. Wzrasta ona stopniowo od 30. do 60. roku życia. Dolegliwość ta jest powszechna w populacji osób starszych.

Wiele badań koncentruje się na znalezieniu czynników predysponujących do przejścia bólu krzyża w postać przewlekłą. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ szacuje się, że populacja osób starszych podwoi się do 2050 roku. Dlatego konieczne jest opracowanie skutecznych strategii profilaktyki i leczenia bólu w dole pleców.

Za przewlekły ból krzyża mogą odpowiadać:

• otyłość,
• zmiany mięśniowo-szkieletowe związane z menopauzą,
• stres psychiczny,
• lęk i depresja,
• niska aktywność fizyczna.

Ryzyko przewlekłego bólu może zwiększać się również z powodu niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa (na co zwracają uwagę badania opublikowane w 2022 roku w PAIN Reports). Mogą one prowadzić do zmian w układach neurobiologicznych oraz wpływać na reakcje emocjonalne na ból.

Leczenie bólu krzyża

Terapia bólu krzyża zależy od jego przyczyny. Duże znaczenie przypisuje się metodom niefarmakologicznym, które realizowane są we współpracy z fizjoterapeutą. Przy nieswoistym bólu krzyża interwencje skupiają się na łagodzeniu dolegliwości bólowych, co nie zawsze przynosi oczekiwane skutki – zwłaszcza przy bólu przewlekłym.

Farmakoterapia

Farmakoterapia stosowana jest głównie przy ostrym bólu krzyża. Pacjentom zaleca się NLPZ, opioidy, a także leki powodujące zwiotczenie mięśni szkieletowych. Niekiedy do terapii włączane są glikokortykosteroidy. Przy przewlekłym bólu krzyża farmakoterapia powinna być stosowana przy zaostrzeniu dolegliwości bólowych.

Fizjoterapia przy bólu krzyża

W przeglądach badań zaobserwowano, że najskuteczniejszym zabiegiem fizjoterapeutycznym przy bólu krzyża jest terapia manualna. Jest ona bezpieczna, uznawana przez Pacjentów, a także przynosi oczekiwane efekty doraźne i przyczynia się do zmniejszenia niepełnosprawności. Ponadto wydaje się być ona bardziej korzystna w porównaniu z samymi ćwiczeniami. Dlatego najczęściej łączy się te metody. W terapii bólu krzyża sprawdzają się także masaże lecznicze oraz suche igłowanie i kinesiotaping.

Ćwiczenia przy bólu krzyża są ważnym elementem terapii. Stosuje się je zarówno w ostrej (ewentualne unieruchomienie powinno być krótkotrwałe), jak i przewlekłej postaci. Trening powinien być wzmacniający i usprawniający. Z wielu badań jasno wynika, że ćwiczenia na kręgosłup przyczyniają się do zmniejszenia dolegliwości bólowych i poprawiają sprawność ruchową.

Ćwiczenia przy bólu krzyża powinny być dopasowane przez fizjoterapeutę indywidualnie do każdego Pacjenta. Zastosować można metodę McKenzie lub ćwiczenia pleców Williamsa (ćwiczenia zgięcia lędźwiowego). Zaobserwowano również korzyści z treningu w wodzie. Ważne jest, aby zachęcać Pacjentów do różnych aktywności ruchowych i podejmowania ich również poza gabinetem fizjoterapeutycznym.

Terapia psychologiczna

Czynniki psychologiczne są istotne przy bólu krzyża. Dlatego badania sugerują połączenie fizjoterapii z interwencjami psychologicznymi. Wpływają one na zmniejszenie stresu spowodowanego dolegliwościami bólowymi i niepełnosprawnością. Pozwalają też zmienić negatywne przekonania i postawy Pacjentów. Wnioski płynące z badań są następujące:

• fizjoterapia realizowana z terapią psychologiczną jest bardziej skuteczna od samej opieki fizjoterapeutycznej,
• najskuteczniejszą interwencją psychologiczną jest terapia behawioralna połączona z opieką fizjoterapeutyczną (w porównaniu do samej fizjoterapii).

Nowe technologie w fizjoterapii

Obecne czasy dają nam dużo nowych możliwości w zakresie diagnostyki i terapii fizjoterapeutycznej. Coraz więcej mówi się o wykorzystaniu sztucznej inteligencji (AI), co ma przynieść korzyści zarówno Pacjentom, jak i fizjoterapeutom.

Podstawowym celem wykorzystania AI w fizjoterapii i ortopedii jest opracowywanie spostrzeżeń dotyczących wyników, tworzenie rozwiązań dopasowanych do Pacjenta i poprawa bezpieczeństwa.

AI w fizjoterapii pozwala także na stworzenie indywidualnego planu ćwiczeń oraz monitorowanie treningu w czasie rzeczywistym. Umożliwia mierzyć ruch i mobilność z bardzo wysoką dokładnością, co może mieć wpływ na poprawę wyników terapii.

Sztuczna inteligencja może zmienić diagnozowanie, leczenie i profilaktykę bólu krzyża. Opracowywane są modele wykorzystujące machine learning, które pozwalają ocenić główne obszary ryzyka i skierować na nie interwencje. Ponadto gromadzone w ten sposób dane mogą być wykorzystywane do szybszego i dokładniejszego diagnozowania każdego kolejnego Pacjenta. AI i uczenie maszynowe mogą zwiększyć zdolność wykrywania wzorców cech klinicznych w bólu krzyża i kierować jego leczeniem.

Źródła:

1. N. Aggarwal, Prediction of low back pain using artificial intelligence modeling, 2021, https://jmai.amegroups.com/article/view/6003/html (dostęp 04.08.2022).
2. E. Kwan-Ye Hoo i in, Psychological interventions for chronic, non-specific low back pain: systematic review with network meta-analysis, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8965745/ (dostęp 04.08.2022).
3. S. Gianola i in., Effectiveness of treatments for acute and subacute mechanical non-specific low back pain: a systematic review with network meta-analysis, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8685632/ (dostęp 04.08.2022).
4. D. Sutanto i in., Effects of Different Trunk Training Methods for Chronic Low Back Pain: A Meta-Analysis, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8910008/ (dostęp 04.08.2022).
5. M. Peng i in, Efficacy of Therapeutic Aquatic Exercise vs Physical Therapy Modalities for Patients With Chronic Low Back Pain, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8742191/ (dostęp 04.08.2022).
6. S.J. Mann, J.C. Lam, P. Singh, McKenzie Back Exercises, 2022 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539720/ (dostęp 04.08.2022).
7. A.M. Dydyk, A. Sapra, Williams Back Exercises, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551558/ (dostęp 04.08.2022).
8. E.H. Werthman, L. Colloca, L.M. Oswald, Adverse childhood experiences and burn pain: a review of biopsychosocial mechanisms that may influence healing, 2022, https://journals.lww.com/painrpts/Fulltext/2022/08000/Adverse_childhood_experiences_and_burn_pain__a.2.aspx?context=LatestArticles (dostęp 04.08.2022).
9. Ch. KW Wong i in, Prevalence, Incidence, and Factors Associated With Non-Specific Chronic Low Back Pain in Community-Dwelling Older Adults Aged 60 Years and Older: A Systematic Review and Meta-Analysis, 2021, https://www.jpain.org/article/S1526-5900(21)00316-3/fulltext (dostęp 04.08.2022).
10. T. Nopsopon i in., Nonoperative treatment for pain sensitization in patients with low back pain: protocol for a systematic review, 2022, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8981789/ (dostęp 04.08.2022).
11. S.D. Tagliaferri i in., Artificial intelligence to improve back pain outcomes and lessons learnt from clinical classification approaches: three systematic reviews, 2020, https://www.nature.com/articles/s41746-020-0303-x (dostęp 04.08.2022).